درباره تاریخچه ساز کیبورد چه میدانید ؟
در این مقاله به موضوع تاریخچه ساز کیبورد میپردازیم. ساز کیبورد، به هر ساز موسیقی گفته میشود که با فشار دادن مجموعه‌ای از کلیدها، دکمه‌ها یا اهرم‌های موازی میتوان نت‌های مختلفی را از آن به صدا درآورد. در موسیقی غربی، تقریباً در همه موارد، این کلیدها با نت‌های متوالی در گام کروماتیک مطابقت دارند و از نت‌های بم در سمت چپ به نت‌های زیر در سمت راست مرتب شده‌اند.
این گروه بزرگ از سازها اهمیت بسیاری پیدا کرده‌اند، زیرا کیبورد به نوازنده این امکان را میدهد که چندین نت را به طور همزمان یا با سرعت بالا بنوازد. این تطبیق‌پذیری به نوازنده پیانو یا ارگ مدرن اجازه میدهد که هر اثری از موسیقی غربی را، چه شامل هارمونی‌های آکوردی، بخش‌های مستقل کنترپوانی، یا تنها یک ملودی باشد، اجرا کند. توانایی‌های سازهای کیبوردی بر آهنگسازی برای دیگر رسانه‌ها نیز تأثیر گذاشته است، زیرا تقریباً هر آهنگساز برجسته‌ای از ویلیام بیرد تا ایگور استراوینسکی و فراتر از آن، دست‌کم یک نوازنده ماهر کیبورد بوده‌اند، اگر نه یک نوازنده برجسته.
سبک آهنگسازی ویژه کیبورد به پیشرفت‌های فناورانه و نظری در فرهنگ شهری غرب مرتبط بوده است. سازهای کیبوردی معمولاً با موسیقی محلی ارتباط ندارند و تنها در قرن بیستم استفاده گسترده‌ای در خارج از جهان غرب پیدا کرده‌اند. اگر به تاریخچه ساز علاقه دارید پیشنهاد میشود مقاله هر آنچه که باید از ساز پیانو بدانید مطالعه کنید.
تکامل کیبورد
مدت‌ها پیش از ظهور نخستین سازهای کیبورد در قرن چهاردهم، کیبورد ابداع شده و در ارگ به کار گرفته شد. نوعی از کیبورد که امروزه شناخته شده است، مجموعه‌ای از اهرم‌های موازی که به صورت لولا یا محوری نصب شده‌اند و با انگشتان فشار داده میشوند، نخستین بار در هیدرولوس ظاهر شد. هیدرولوس یک ارگ بود که احتمالاً در اسکندریه در اواخر قرن سوم پیش از میلاد اختراع شد.
این نوع کیبورد پس از سقوط امپراتوری روم ناپدید شد و ارگ‌های اوایل قرون وسطی معمولاً کشوهایی داشتند که برای تولید نت‌های مختلف بیرون کشیده میشدند. برخی نیز ممکن است دارای کلیدهایی بوده باشند که مانند کلید قفل میچرخیدند. کلیدهای این نوع قطعاً در سازهایی مانند ارگانستروم، یک نوع چرخ رباب بزرگ قرون وسطایی، استفاده میشدند.
در این ساز، یک نفر میل‌لنگی را میچرخاند که چرخ را میچرخاند و این چرخ به سیم‌ها مالیده میشد تا صدا تولید کند، در حالی که نفر دیگر نت‌های مختلف را با چرخاندن اهرم‌های شبیه کلید که سیم‌ها را در نقاط مختلف متوقف میکرد، ایجاد میکرد. ارگ‌های کوچک قابل حمل، حتی تا دهه 1440، به جای کلیدهای امروزی، دکمه‌های فشاری داشتند. اما نوعی کیبورد مشابه با نمونه‌های مدرن در قرن چهاردهم وجود داشت، هرچند چینش کلیدهای سفید و سیاه (نت‌های طبیعی و دیز/بمل) به تدریج استاندارد شد.
ترتیب کلیدها تا حدی به نوع موسیقی و تا حدی به وضعیت تئوری موسیقی در آن زمان بستگی داشت. برای مثال، کیبوردهای اولیه تنها یک کلید برجسته در هر اکتاو (B♭) داشتند و ارگ‌هایی وجود داشتند که هر دو کلید B و B♭ را به عنوان کلیدهای طبیعی داشتند، در حالی که کلیدهای دیز مانند ♯C♯، D♯، F و ♯G برجسته بودند.
استاندارد شدن رنگ کلیدها
رنگ کلیدها، سفید برای طبیعی‌ها و سیاه برای دیزها، تا حدود سال 1800 بر اساس مد و هزینه مواد مختلفی مانند استخوان، عاج یا چوب برای کلیدهای سفید و چوب‌های رنگ‌شده یا آبنوس برای کلیدهای سیاه، استاندارد شد. در سال 1580، سازهای فلامان دارای کلیدهای طبیعی از جنس استخوان و کلیدهای برجسته از بلوط بودند، در حالی که سازهای فرانسوی و آلمانی تا دهه 1790 از کلیدهای طبیعی ساخته شده از آبنوس یا چوب میوه و کلیدهای برجسته از استخوان یا عاج استفاده می‌کردند.
تنظیمات خاص کیبورد
اکتاو کوتاه
حتی پس از استاندارد شدن چینش پنج کلید برجسته و هفت کلید طبیعی در هر اکتاو در قرن پانزدهم، دو استثنا وجود داشت. یکی از آن‌ها “اکتاو کوتاه” بود که فقط به پایین‌ترین اکتاو در بخش بم کیبورد مربوط میشد. در این تنظیم، همه کلیدها نت‌های مورد انتظار را تولید نمیکردند، سیم‌های آن‌ها به نت‌های پایین‌تر کوک شده بودند.
کلیدهای تقسیم‌شده
نوع دوم تنظیمات خاص کیبورد به سیستم کوک مینتون مربوط میشد که معمولاً از قرن 16 تا 18 استفاده میشد. این سیستم کوک، تنالیته‌های خاصی را با دقت بیشتری کوک میکرد، اما با محدود کردن کاربرد دیگر تنالیته‌ها.
اندازه و دامنه
در حالی که برخی از ارگ‌های اولیه دارای کلیدهای بسیار پهنی بودند که تنها با مشت قابل نواختن بودند، به نظر میرسد که کیبورد همیشه کلیدهای طبیعی با عرضی کمتر از یک اینچ داشت. این اندازه باعث میشد که دامنه اکتاو به حدود7 اینچ برسد. دامنه اکتاو در پیانوی مدرن حدود 6.5 اینچ است که تقریباً مشابه با هارپسیکوردهای فلامان و ایتالیایی قرون 16 تا 18 است.
در مقابل، دامنه اکتاو در کیبوردهای انگلیسی معمولاً 6.3/8 اینچ و در بیشتر سازهای فرانسوی و آلمانی قرن 18 حتی باریک‌تر بود (6.25 اینچ). این اندازه باریک‌تر امکان نواختن فواصل دهم، مانند C تا E دوم بالاتر، را برای دستانی با اندازه متوسط فراهم میکرد. دامنه کیبورد به تدریج از یک اکتاو در برخی ارگ‌های اولیه به 2.5 یا 3 اکتاو در قرن پانزدهم و سپس 4 یا 4.5 اکتاو در قرن شانزدهم گسترش یافت.
تا اوایل قرن هجدهم، به جز در ایتالیا و اسپانیا، دامنه پنج اکتاوی رایج بود که از F پایین‌تر از C پایین تا F بالاتر از C بالا امتداد داشت. چندین پیانو با دامنه شش اکتاو قبل از سال 1800 ساخته شدند، و سونات Hammerclavier بتهوون، اپوس 106 (که در سال 1818 تکمیل شد)، دامنه 6.5 اکتاو را نیاز داشت. دامنه هفت اکتاو قبل از سال 1830 محقق شد، و کیبورد پیانوی مدرن که شامل 88 کلید است، دامنه کمی بیشتر از هفت اکتاو و یک سوم را ارائه میدهد.
تکامل سازهای کیبوردی
هیدرولیس: اولین ساز کیبوردی
اولین ساز کیبوردی شناخته‌شده، هیدرولیس (Hydraulis)، نوعی ارگ لوله‌ای بود که در اواخر قرن سوم پیش از میلاد در یونان باستان اختراع شد. این نوع ارگ پس از سقوط امپراتوری روم در قرن پنجم میلادی ناپدید شد و تقریباً هزار سال گذشت تا نوع دیگری از ارگ دوباره ظاهر شود.
بازگشت ارگ و ظهور کلاوی‌کورد
نخستین ارگ‌های لوله‌ای بزرگ در قرن سیزدهم ساخته شدند و به دنبال آن، در قرن چهاردهم، کلاوی‌کورد در فرانسه اختراع شد. کلاوی‌کورد به مدت 400 سال به عنوان برجسته‌ترین ساز کیبوردی باقی ماند، هرچند که بسیار متفاوت از پیانوی مدرن بود. این ساز کوچک‌تر، سبک‌تر و دارای دامنه صوتی محدودتری بود.
پیشرفت‌های سازهای کیبوردی تا قرن بیستم
تا پیش از قرن بیستم، سازهای کیبوردی رشد چشمگیری داشتند. این پیشرفت‌ها شامل موارد زیر بود:
- هارپسیکورد و سازهای مرتبط با آن، که نقش مهمی در موسیقی باروک ایفا کردند.
- انواع مختلف ارگ‌های لوله‌ای که بیشتر در کلیساها استفاده میشدند.
- هارمونیوم، یکی از اولین سازهای کیبوردی قابل حمل، که در موسیقی عامه‌پسند محبوبیت یافت.
- در حالی که ارگ‌ها عمدتاً در کلیساها به کار میرفتند، هارمونیوم و هارپسیکورد در موسیقی مردمی و خانگی جایگاه خود را پیدا کردند. با ورود پیانوی مدرن در اوایل دهه 1900، این سازها به تدریج جایگاه خود را به پیانو واگذار کردند.
تلاش برای کوچک‌تر و سبک‌تر کردن سازها
از زمان اختراع سازهای کیبوردی، همواره تلاش‌هایی برای کوچک‌تر و سبک‌تر کردن آن‌ها بدون کاهش کیفیت صدا صورت گرفته است. اختراع برق در قرن بیستم این مسیر را متحول کرد:
- در دهه 1920، پیانوی الکتریکی اختراع شد، که مشابه گیتار الکتریکی، ارتعاش سیم‌ها را از طریق برق تقویت میکرد.
- پیانوی الکترونیکی در 50 سال بعدی معرفی شد و اولین سازی بود که بدون استفاده از سیم‌ها، طنین صدای پیانو را شبیه‌سازی میکرد.
انواع سازهای کیبوردی
سازهای کیبوردی یکی از متنوع‌ترین دسته‌بندی‌های سازهای موسیقی هستند و به چهار دسته اصلی تقسیم میشوند: زه‌صداها (Chordophones)، هواصداها (Aerophones)، خودصداها (Idiophones)، و برق‌صداها (Electrophones). این دسته‌بندی‌ها اغلب با دیگر خانواده‌های سازها همپوشانی دارند.
زه‌صداها (Chordophones)
این سازها از طریق ارتعاش سیم‌ها تولید صدا میکنند. کلیدها به مکانیزم‌هایی متصل هستند که معمولاً سیم‌ها را با چکش میزنند و گاهی به صورت زخمه زدن سیم‌ها را به ارتعاش درمی‌آورند. سیم‌ها عمدتاً از فولاد قوی ساخته میشوند، اما در گذشته از روده حیوانات یا آهن استفاده میشد.
سازهای زه‌صدا
- پیانو
- کلَوینت (Clavinet)
- کلاوی‌کورد (Clavichord)
- هارپسیکورد (Harpsichord)
- اسپینت (Spinet)
- چرخ رباب (Hurdy-gurdy)
هواصداها (Aerophones)
هواصداها از طریق ارتعاش هوا تولید صدا میکنند که معمولاً با فشار هوا توسط حرکت کلیدها ایجاد میشود. ارگ‌های لوله‌ای (Pipe organs) محبوب‌ترین نوع هواصداها هستند و مکانیزم پایه‌ای آن‌ها طی قرن‌ها تغییر زیادی نکرده است. این سازها از انواع کوچک با یک لوله تا سازهای بزرگ نصب‌شده با بیش از 10,000 لوله متغیر هستند. سازهایی مانند هارمونیوم کوچک، قابل حمل و با استفاده از پمپ دستی یا پایی عمل میکنند.
سازهای هواصدا
- ارگ لوله‌ای (Pipe organ)
- آکاردئون (Accordion)
- کالیوپ (Calliope)
- کلاویولا (Claviola)
- هارمونیوم (Harmonium)
- ملودیکا (Melodica)
خودصداها (Idiophones)
این سازها از طریق ارتعاش خود بدنه ساز تولید صدا میکنند و به عنوان سازهای کوبه‌ای نیز دسته‌بندی میشوند. کلیدها به چکش‌هایی متصل هستند که به صفحات فلزی، میله‌ها، زنگ‌ها یا ناقوس‌ها ضربه میزنند. این سازها شامل انواعی از سلستا (Celesta) شبیه پیانو تا کاریلون‌های بزرگ در برج‌های ناقوس هستند.
سازهای خودصدا
- پیانوی الکتریک (Electric piano)
- گلوکن‌اشپیل کیبوردی (Keyboard glockenspiel)
- کاریلون (Carillon)
- سلستا (Celesta)
- دولسیتون (Dulcitone)
- گلاس‌کورد (Glasschord)
برق‌صداها (Electrophones)
این سازها از طریق روش‌های الکتریکی صدا تولید میکنند (نه از طریق تقویت الکتریکی صداهای سنتی). بسیاری از برق‌صداها صدای سازهای کیبوردی سنتی را تقلید میکنند، اما سینت‌سایزر قادر به تولید تقریباً هر صدایی است. روش‌های مختلفی برای تولید صداهای الکترونیکی وجود دارد، از جمله سنتز کاهشی، سنتز افزایشی، و سنتز مبتنی بر نمونه‌برداری.
سازهای برق‌صدا
- پیانوی دیجیتال (Digital piano)
- کیبورد الکترونیکی (Electronic keyboard)
- کیتار (Keytar)
- ملوترون (Mellotron)
- سینت‌سایزر (Synthesizer)
- اپتیگان (Optigan)
کیبورد، پلی به دنیای مدرن
تاریخچه ساز کیبورد نه تنها تحولی در موسیقی ایجاد کرد، بلکه تأثیر عمیقی بر فناوری‌های صوتی مدرن مانند انواع هدفون، اسپیکر و سیستم‌های صوتی داشت. این ارتباط به واسطه تغییراتی که در تولید، انتقال و تقویت صدا رخ داد، قابل درک است. در کنسرت‌های موسیقی الکترونیک، کیبوردها و سینت‌سایزرها به عنوان سازهای اصلی با سیستم‌های پخش صدا یکپارچه میشوند. بدون این تجهیزات، صدای تولیدشده توسط سازهای دیجیتال قابل شنیدن برای مخاطبان نخواهد بود.
همچنین، نوازندگان و تکنسین‌های صدا در اجرای زنده از هدفون‌های مانیتورینگ استفاده میکنند تا صدای سازها را بدون تأخیر و با وضوح بشنوند و کیفیت اجرای خود را تضمین کنند. سیستم‌های صوتی مدرن مانند هدفون‌های استودیویی و انواع اسپیکر با وضوح بالا، امکان شنیدن جزئیات پیچیده صداهای تولیدشده توسط کیبوردهای دیجیتال و سینت‌سایزرها را فراهم کردند. این ابزارها میتوانند دینامیک صدای تولیدشده توسط کیبوردها را با دقت منتقل کنند.
کلام آخر
ساز کیبورد نقش بی‌بدیلی در تاریخ موسیقی ایفا کرده و با تنوع گسترده‌ای که از لحاظ طراحی، صدا و کاربرد ارائه میدهد، به یکی از پایه‌های موسیقی جهان تبدیل شده است. از هیدرولیس یونان باستان گرفته تا پیانوی دیجیتال و سینت‌سایزرهای پیشرفته، این سازها مسیر تکاملی پرپیچ‌وخم و جذابی را طی کرده‌اند.
پاسخگوی سوالات شما هستیم
دیدگاهی وجود ندارد!